Fosfor, vücudumuzun ihtiyaç duyduğu temel mineraller arasındadır. Kalsiyumun ardından vücudumuzda en fazla bulunan mineral fosfordur. Vücut ağırlığını dikkate alırsak, yaklaşık %1 kadarını oluşturan fosfor vücudumuz için oldukça önemlidir. Genellikle doğada katı halde bulunan fosfor, proteinlerde, yağ ve şekerler bulunur. Canlılarda fosfor aktarımı bitkiler ve bakteriler yardımıyla olur. Yaşamını yitiren canlılardaki fosfor bakterilerin yardımıyla yeniden geri kazanılır. Bu sayede fosfor döngüsü oluşur. Kan testlerinde ölçülen normal fosfor değeri laboratuvarlarda farklı olsa da genellikle desilitrede 2,4-4,3 miligram arasında değişir.
Fosfor vücudumuzda en fazla kemik ve diş yapısında bulunur. Üretilen enerjinin kullanılmasında ve depo edilmesinde etkili olur. Ayrıca hücre ve doku onarımında, bunların büyümesinde de etkilidir. Egzersizlerin ardından oluşana kas ağrılarının azaltılmasında, sinirlerdeki sinyal iletiminde etkisi olur. Vücutta fosfor düzeyinin yüksek olması ya da düşük olması çeşitli sorunlar yaşanmasına neden olabilir.
Fosfor yüksekliği nedenleri
Vücutta fosfor yüksekliği böbreklerin fonksiyonlarında sorun olduğunu gösterebilir. Bu durum kireçlenmeye neden olup, organ hasarı meydana getirebilir. Fosfor yüksekliğinin çeşitli nedenler olabilir. Bunlar;
Diyabetik ketasidoz: Bu sorun keton seviyesinin yüksekliğinden dolayı kanın asidik yapıya sahip olmasından kaynaklanır. İnsülin yetersiz olduğu içinde vücutta yağ asidi yakılmaya başlar. Bu daha çok Tip1 diyabet hastalarında yaşanan bir sorundur ve ölümcül sonuçları olabilir.
Mineral dengesizliği: D vitamini fazlalığı, kalsiyum ve mineral eksikliği, vücut sıvılarındaki elektrolit sorunları fosfor yüksekliğine yol açabilir.
Bazı hastalıklar: Böbrek yetmezliği, paratiroit bezlerinin az çalışmasından kaynaklanan hipotirodizm, ağır iltihaplı hastalıklar, tümör lizis sendromu, karaciğer hastalıkları, kas dokularındaki ani yıkım vücuttaki fosfor düzeyinin yükselmesine neden olabilir.
Diğer etkenler: Beslenmede aşırı fosfor alınması, lavman yapılması, kemoterapi ilaçları, fosfor içeren ilaçların kullanımı da fosfor düzeyinde yükselmeye neden olabilir.
Fosfor yüksekliği nasıl tedavi edilir?
Fosfor yüksekliğinde alınacak bazı önlemler faydalı olacaktır. Beslenmede karaciğer, çerez, fasulye, süt gibi içeriğinde fazla miktarda fosfor olan besinlerin azaltılması, idrar söktürücü ilaç kullanılması, alüminyum hidroksit içeren ilaç kullanımı, kalsiyum karbonat tabletlerinin kullanımı gibi tedbirler fosfor düzeyinin normale inmesine yardımcı olur. Ayrıca fosfor yüksekliği nedeni tespit edilerek, buna yönelik tedavilerde uygulanmalıdır.
Fosfor düşüklüğü neden olur?
Fosfor düşüklüğü vücutta böbreklerin dışarıya attığı fosfor oranının, besinlerle alınandan az olması halinde ortaya çıkar. Bunun sonucunda kaslarda ağrı, ishal ve kusma, kabızlık, ilaç tedavisiyle geçmeyen bulantı sorunu yaşanabilir. Bu şekilde fosfor düşüklüğüne neden olan etkenler ise;
Mineral dengesizliği: Vücuttaki kalsiyum, potasyum gibi unsurlar yaşamsal görevleri üstlenir. Bu unsurlarda dengesizlik olursa, fosfor oranında düşüklük ortaya çıkabilir. Özellikle magnezyum dengesizliği, kalsiyum fazlalığı, D vitamini eksikliği bunda etkilidir.
Bazı hastalıklar: Uzun süren ishal, cilt hastalığı, hipotiroidizm, dent hastalığı, ağır metal zehirlenmesi, şiddetli yanıklar gibi rahatsızlıklar fosfor düşüklüğü nedeni olabilir.
Kullanılan bazı ilaçlar: İdrar söktürücü ilaçlar, mide rahatsızlıkları için kullanılan antiasitler, idrara fosfor sızmasına yol açabilen aminoglikozitler gibi bazı ilaçlafrın kullanımı fosfor düzeyinde düşüklüğe neden olabilir.
Diğer etkenler: Beslenmede yeter miktarda fosfor alınmaması, alkolü fazla tüketmek, beslenememek, aç kalmak, mide ameliyatı olmak gibi unsurlarda fosfor düşüklüğünde etkili olabilir.
Fosfor düşüklüğü tedavisi nasıl yapılır?
Fosfor düşüklüğü aniden olmadığı sürece beslenmede fosfor içeren besinleri tüketmek yararlı olur. Özellikle karaciğer, süt gibi besinlerde yeterince fosfor vardır. Ayrıca fosfor içeren tabletler, gerekirse damardan elektrolit sıvı takviye edilmesi tercih edilebilir.
